انباشت گاز در دستگاه گوارش
البته وقتی از انباشت گاز در دستگاه گوارش صحبت می کنیم یادمان باشد که بعضا انباشت موضعی گاز در برخی فرایندهای التهابی نظیر آپاندیسیت و کوله سیستیت دیده می شود.
نیز بیماری سلیاک که نوعی سوءجذب است در بسیاری از موارد با نفخ روده شروع میشود.
انباشت گاز در قسمتهای فوقانی دستگاه گوارش که موجب آروغ زدنهای مکرر میشود عمدتا از علل زیر ناشی میشود:
۱-مصرف نوشیدنیهای قندی گازدار Carbonated Beverages
2-عادات بد غذا خوردن مثل تندغذا خوردن - مکیدن نوشیدنیها - جویدن آدامس و در افراد مسن استفاده از دندانهای مصنوعی نامناسب که همه این عوامل با بلع هوا حین غذاخوردن مرتبط می باشند.
۳- سیگار کشیدن
۴-تغذیه در شرایط اضطرابی که با بلع مکرر هوا همراه میباشد.
انباشت گاز در قسمتهای تحتانی دستگاه گوارش که منجر به نفخ و دفع مکرر گاز از طریق مقعد میگردد نیز علل مختلفی دارد.
قبل از پرداختن به علل نفخ بهتر است بدانید هر فرد به طور طبیعی در روز ۲۰۰ تا ۲۰۰۰ سی سی گاز از طریق مقعد دفع میکند.
گازهای روده ای ترکیبی از اکسیژن - دی اکسیدکربن - متان - هیدروژن و نیتروژن میباشند که از بین آنها اکسیژن به دلیل غلظت کمتر نسبت به بقیه و دی اکسیدکربن به دلیل جذب از طریق دستگاه گوارش کمتر در بروز نفخ نقش دارند.
گازهای روده ای عمدتا از تخمیر مواد غذائی پیچیده (مثل کربوهیدراتهای پیچیده و متیل سلولز) در روده بزرگ توسط فلور طبیعی کولون بوجود می آیند. این گازها قابلیت انفجار دارند بنحوی که در اقدامات درمانی اندوسکوپیک مثل استفاده از کوتر پیشتر باید ضمن پرب کولون از محتوای گازی آن کاست.
همانطوری که فوقا اشاره شد برخی کربوهیدراتهای پیچیده مانند استاکیوزstachyose و رافینوزraffinose موجود در خانواده لوبیا ( و البته به میزان کمتر در سیب زمینی - گل کلم و پیاز) - مانیتول و سوربیتول موجود در شیرین کننده های مصنوعی که کالریزا نمیباشند و بطور شایع در آدامسها و شکلاتها بکار میروند-لاکتوز موجود در مواد لبنی غیر از ماست در مبتلایان به کمبود لاکتاز و نیز متیل سلولز موجود در برخی سبزیجات و میوه جات (که در روده باریک ضمن انحلال در آب بصورت ژلاتین در می آیند) به صورت هضم نشده وارد کولون شده و توسط باکتریهای فلور طبیعی کولون تخمیر میشوند که ماحصل آن تولید گاز میباشد.
در شرایط طبیعی تولید گاز در روده بعنوان یک مشکل طبی تلقی نمی شود. تولید و انباشت گازهای روده ای اگرچه در مبتلایان به IBS بیشتر از سایرافراد جامعه نمیباشد اما بدلیل پائین بودن آستانه درد احشایی در این افراد عملا انباشت گاز موجب دردهای شکمی مزمن و غیر قابل تحمل می گردد.لذا بهره گیری از شیوه های درمانی که منجر به تولید گاز روده ای در این افراد میشود و یا از اسپاسم عضلات روده ای میکاهد همواره توصیه میگردد.
جهت کاهش انباشت گازهای روده ای و تا حدی گازهای بخش فوقانی دستگاه گوارش از شیوه های مختلفی کمک گرفته میشود که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
1-تغییر عادات تغذیه ای مثل:
الف: کاهش مصرف نوشابه های قندی گازدار - قطع مصرف سیگار و جویدن آدامس
ب:عدم استفاده از شیر - بستنی و پنیر در افرادی که از کمبود لاکتاز رنج میبرند.( به ویژه افراد مسن که در آنها با آتروفی مخاط روده کمبود لاکتاز تشدید میگردد). این افراد با مصرف ماست بعنوان نوعی پروبیوتیک ضمن بهره گیری از همه فواید سایر مواد لبنی با کولونیزه کردن کولون از لاکتوباسیلهای موجود در ماست از باکتریهای مولد گاز در روده میکاهند. از طرفی لاکتوباسیلهای ماست ضمن تبدیل لاکتوز به اسید لاکتیک عملا این کربوهیدرات غیر قابل هضم در افراد مبتلا به کمبود لاکتاز را حذف مینمایند. امروزه متخصصین گوارش مصرف 2 تا 3 بار در روز ماست را با یا بدون ترکیب با سبوس(Bran) در مبتلایان به سندرم روده تحریک پذیر توصیه میکنند.
ج:استفاده کمتر از مواد غذائی حاوی کربوهیدراتهای پیچیده . البته با توجه به فوایدی که بخصوص در خانواده لوبیا وجود دارد امروزه آنزیمهائی که قادر به تجزیه کربوهیدراتهای پیچیده میباشند را تحت عنوان شربت Beano وارد بازار داروئی نموده اند.
نکته قابل ذکر اینکه بر خلاف تصور عمومی برنج تنها ماده غذائی نشاسته ای میباشد که هرگز نفخ ایجاد نمی کند.
2- استفاده از قرص Simethicone جهت کاهش انباشت گاز در معده و نیز Charcoal جهت کاهش انباشت گاز در روده.
3-کم کردن بار باکتریال کولون ضمن تجویز آنتی بیوتیک Rifaximine به میزان 400 میلیگرم سه بار در روز در یک دوره 2 هفته ای به ویژه در بیمارانی که علاوه بر نفخ از اسهال نیز رنج میبرند.
4- تغییر در شیوه غذا خوردن مثل کند غذاخوردن و یا تغذیه در شرایط روحی مناسب.